Sociëteit Eensgezindheid, Valkenswaard
Geschiedenis
1 Oprichting in 1866
Op 23 september 1866 wordt in Valkenswaard de herensociëteit "Eensgezindheid" opgericht.
Het initiatief gaat uit van plaatselijke notabelen, bijgestaan door enkele nieuwkomers en inwoners van Eindhoven of elders. Die nieuwkomers zijn in Valkenswaard terechtgekomen dankzijj de aanleg in 1864 van de spoorlijn die Hasselt met Eindhoven verbindt.
De oprichtingsvergadering heeft plaats in etablissement De Posthoorn aan de Markt op nummer 64 (huidige locatie van etablissement An Fong Kaze). Dit etablissement is eigendom van de familie H. Maas-Leën. De leden kiezen de plaatselijke koopman/winkelier Louis Gilson tot voorzitter. Secretaris-theaurier wordt de fabrikant Jasper van Best. Burgemeester F. Smulders is commissaris. Tot de oprichters behoren verder de stationschef H.P. van der mandele, de spoorwegbeambte F.H.V. Middelaar, de plaatselijke geneesheer en vroedmeester J.H. Gyrath (ondervoorzitter), koopman en burgemeester Everard Keunen uit Dommelen en koperslager Peter van Best.
Ook de gepensioneerde luitenant Joseph Proetski en de Eindhovense onderwijsinspecteur H.Passoorts behoren tot de eerste leden. Van de andere twee oprichtende leden, De Koning en Leonhardt, zijn geen nadere gegevens bekend.
2 De eerste jaren tot einde 19e eeuw
Vanaf het begin is het duidelijk dat niet alleen Valkenswaardse notabelen lid kunnen zijn van de sociëteit. ook mensen van buiten het dorp zijn welkom bij "Eensgezindheid". Dat blijkt uit de ledenlijst, die in de daarop volgende jaren namen vermeldt als Van Moorsel en A.M. de Blocq uit Eindhoven en J. Coenen uit Lier.
Waarschijnlijk zorgen die niet-ingezetenen ook voor een behoorlijke vulling van de kas. Immers, het niet bijwonen van een gewone vergadering komt de leden te staan op een boete van 2 1/2 cent, het niet bijwonen van een buitengewone vergadering kost 25 cent. Voor het lidmaatschap moet ƒ. 1,25 per jaar betaald worden.
De aanwezigheid van enkele Eindhovenaren onder de eerste leden is waarschijnlijk ook de reden geweest, waarom de leden de naam "Eensgezindheid" kiezen. In Eindhoven bestaat immers al vanaf het einde van de achttiende eeuw een sociëteit, Concordia, die in het begin van de negentiende eeuw ook bekend staat als Eensgezindheid. In 1852 kiezen de Eindhovense sociëteitsgangers echter definitief voor de naam Concordia.
Het doel van de nieuwe vereniging is niet meer dan het gezellig verkeer tussen de leden te bevorderen. De sociëteitsleden komen de eerste jaren tweemaal per week bijeen, op dinsdag- en zaterdagavond. Kaarten en biljarten zijn de belangrijkste bezigheden, gevolgd door het kienen, vooral in de wildtijd.
Lang wordt er gesproken over de aanname van nieuwe leden. Eéns per jaar komt het tot potverteren, waarvoor een hele dag wordt uitgetrokken. Op die dag bezoeken de sociëteitsleden diverse horecagelegenheden. Zo komt men bijvooorbeeld om één uur bijeen in het koffiehuis van de weduwe Mollen (op de plaats van het huidige restaurant Normandie), neemt men hier en daar een bittertje, voordat om drie uur het diner wordt geserveerd in de sociëteitszaal. Vóór het dessert maakt men dan nog een wandeling naar Het Witte Paard in Dommelen (op de hoek Kromstraat/Luikerweg, eigendom van de familie Jaspers-van den Besselaar) of naar Jac. Kanen (het huidige Du Commerce aan de Frans van Beststraat). In de eerste tien jaar van het bestaan vermeldt het notulenboek dat vanaf het begin bewaard is gebleven, nog een mosselavond en een klopjacht.
Valkenswaard telt in 1866 slechts 1450 inwoners. De industrialisatie is laat op gang gekomen. Pas in 1864 wordt door de gebroeders Jan en Jasper van Best de eerste sigarenfabriek opgericht. In omringende plaatsen kent men al eerder sociëteiten, zoals in Bergeijk, waar officieren uit het vaderlandse leger tijdens de Belgische Opstand een sociëteit oprichtten, of in Eindhoven, waar, zoals eerder vermeld, een dergelijke sociëteit al vanaf het einde van de achttiende eeuw bestaat.
Niet alle Valkenswaardse notabelen zijn lid van de sociëteit. Leden van bijvoorbeeld de families Van den Besselaar, Baken, Bots en Jaspers komen niet voor op de eerste ledenlijsten. Zij richten een andere sociëteit op: Burgers Genoegen.
De tweespalt onder de Valkenswaardse notabelen van die tijd dateert al van vroegere jaren. In 1853, als Louis Gilson en Christiaan van den Besselaar kandidaat zijn voor de post van wethouder in Valkenswaard, krijgen beiden de helft van de zes stemmen in de gemeenteraad. Het lit beslist dan ten voordele van Louis Gilson, die bekend staat als een vooruitstrevend man, die als eerste in Valkenswaard een regenjas en een parapluie draagt. Hij laat in 1863 een huis bouwen met een verdieping erop (op de hoek Luikerweg/Kerkweg). Dat is het tweede huis in Valkenswaard dat een verdieping kent.
Als Gilson in 1876 de functie van voorzitter van "Eensgezindheid" opgeeft, is fabrikant Jasper van Best zijn opvolger. Hij verlaat echter in 1879 de sigarenfabriek en wordt burgemeester van Valkenswaard, als opvolger van Franciscus Smulders, die op 80-jarige leeftijd is overleden.
In 1877 treedt de sociëteit voor het eerst naar buiten. Met hun banier lopen de sociëteitsleden mee in een optocht ter gelegenheid van het zilveren jubileum van deken C.J. van Sluijsvelt. Ook in latere jaren doen de leden mee aan dergelijke manifestaties, bijvoorbeeld bij de gouden bruiloft van dorpsarts J.H. Gyrath en zijn vrouw Johanna Maas, en bij het gouden ambtsjubileum van dominee H.J. Krol.
De industrialisatie in Valkenswaard aan het einde van de negentiende eeuw betekent een forse groei van het aantal inwoners en bevordert het zolfvertrouwen van de notabelen, die dikwijls aan het hoofd staan van nieuwe bedrijven, doorgaans sigarenfabrieken. Dankzij die groei neemt ook de betekenis van Valkenswaard toe. Dat uit zich in de komst van een afdeling van de Koninklijke Marechaussee in 1890 en de vestiging van een notaris in 1896, A. van Galen, afkomstig uit Bergeijk.
Omdat er in 1897 ongenoegen is gerezen over de behuizing, besluit men uit te zien naar een andere gelegenheid. Een nieuw onderkomen wordt gevonden bij weduwe R. Fasol-de Wijs, die een café heeft aan de Markt op nummer 16 (waar nu B&N eetcafé is gevestigd).
3 De sociëteit in het begin van de 20e eeuw
Ook de nieuwe notabelen sluiten zich aan bij "Eensgezindheid", die kennenlijk een meer vooruitstrevend karakter heeft dan Burgers Genoegen én ook meer aanzien geniet! In de Meierijsche Courant van 13 oktober 1900 staat te lezen dat in de etalage van de Eindhovense polychroneur H.J. Polak aan de Rechtestraat een lijst hangt, met daarop de namen van de leden van de Valkenswaardse sociëteit "Eensgezindheid".
De grotere bedrijvigheid in Valkenswaard heeft tot gevolg dat het jaarlijkse potverteren van "Eensgezindheid" op een steeds later tijdstip aanvangt, namelijk niet meer om drie uur maar om zes uur. Het drankgebruik lijdt er echter niet onder, want er is (volgens het notulenboek) in die jaren per hoofd nog altijd een zatsel (de hoeveelheid die nodig is om dronken te worden) beschikbaar.
In 1903 wordt bij de gemeentegrens de nieuwe burgemeester, W.P.J.M. Thijssen, ingehaald, opvolger van Jasper van Best. De leden van de sociëteit zijn dan gezeten in drie rijtuigen, aangeboden door de sociëteitsleden W. Snieders (bierbrouwer), B.W.F. Dagevos (dorpsarts) en H. Maas (lijmzieder). Er behoeven dus geen rijtuigen in Eindhoven gehuurd te worden. De dorpsnotabelen zijn gekleed in het zwart met witte das en handschoenen en zij dragen hun banier en onderscheidingstekens.
Als burgemeester Jasper van Best in 1903 komt te overlijden neemt zijn broer Antoon zijn plaats in als voorzitter van "Eensgezindheid". Antoon van Best is waarschijnlijk de meest kleurrijke figuur in de Valkenswaardse geschiedenis geweest. Een bereisd en belezen figuur, die opzien baart met de publicatie van zijn boek "Waarom ik niet geloof", waarvoor hij zelfs in de kerkelijke ban wordt gedaan. Hij is behalve de belangrijkste fabrikant van die tijd, ook enige tijd raardslid en wethouder. Tijdens de Eerste Wereldoorlog geeft hij de meeste van zijn openbare functies op, waaronder ook het voorzittershap van "Eensgezindheid". Zijn zoon Frans J. van Best neemt de voorzittershamer over en blijft die 48 jaar hanteren.
Omdat herbergier Fasol in 1909 een drastische verhoging van de huur verlangt verhuist men naar het lokaal van Jac. Kanen, tegenover het station. De Eerste Wereldoorlog blijkt weinig invloed uit te oefenen op de gang van zaken binnen de sociëteit. Ondanks de mobilisatie blijft het de Valkenswaardse industrie voor de wind gaan, zeker in de eerste oorlogsjaren.
Het gouden jubileum van de vereniging kan dan ook in 1916 groots gevierd worden in het lokaal van Jac. Kanen. In deze nieuwe locatie komen ook veel soldaten die in Valkenswaard gelegerd zijn over de vloer. De sociëteitshouder wordt echter te verstaan gegeven er voor te zorgen dat de militairen zich om acht uur 's avonds niet meer in het sociëteitsgebouw bevinden. Kennelijk kan Kanen niet aan deze eis voldoen, want in april 1918 verhuist de vereniging naar Jac. de Wit, op de hoek van de Luikerweg en de Molenstraat. Ook daar is het verblijf van korte duur. Een jaar later al vestigt de sociëteit zich bij caféhouder/aannemer F. van Dooren (het huidige restaurant Bonanza Steakrestaurant, Markt 14). Inmiddels is het idee ontstaan voor een eigen sociëteitsruimte. Hiertoe wordt een speciale commissie ingesteld, met als drijvende krachten de fabrikanten H. Snellens en F. van Best.
Deze commissie laat een NV oprichten onder de naam NV Concordia, welke tot doel heeft een eigen ruimte te verwerven. De sociëteitsleden worden aangespoord aandelen te kopen van de NV Concordia. Met financiële steun van F. van Best koopt de NV in 1920 het café van weduwe Fasol, op de hoek van de Waalreseweg en de Eindhovenseweg. Het pand wordt verbouwd en uitgebreid en krijgt de naam Concordia. Bij deze zaak, die geëxploiteerd wordt door Th. van Lit, kan in 1923 een nieuwe sociëteitsruimte in gebruik worden genomen.
De aankoop van café Fasol noodzaakt "Eensgezindheid" uit te zien naar nieuwe leden die voor de nodige inkomsten kunnen zorgen. In januari melden zich vier gebroeders Van den Besselaar en twee gebroeders Jaspers als lid. Kennelijk is dan de cociëteit Burgers Genoegen ter ziele. De nieuwe socliëteistleden wordt verzocht ook aandelen Concordia te kopen. Van de opbrengst koopt het bestuur een nieuw biljart.
Nog steeds is "Eensgezindheid" een pure mannenaangelegenheid. Pas in 1923 wordt in de notulen voor het eerst melding gemaakt van de vrouwen der sociëteitsleden. Die mogen dan komen kijken naar de prijzen die hun echtgenoten kunnen winnen bij het biljarten, het kaarten en het barakspel. In de loop der tijden wort het aandeel van de dames in het verenigingsleven groter, maar "Eensgezindheid" is altijd een herensociëteit gebleven.
4. De crisisjaren en de Tweede Wereldoorlog
De geschiedenis van de sociëteit gaat terug tot 1866. Op 22 september van dat jaar werd de vereniging opgericht door een aantal heren uit de burgerij van Valkenswaard en Dommelen. De oprichting vond plaats in het tappershuis van Fasol op de Markt, waar de sociëteit de eerste 40 jaar haar onderkomen heeft.
Vervolgens vindt zij enige jaren huisvesting bij hotel Du Commerce (aan de Statie), en vanaf 1918 bij café-stalhouderij-bakkerij Jac. de Wit. In 1923 was een eigen ruimte beschikbaar in Concordia aan de Markt, in het verbouwde pand waar het café van Fasol was gevestigd.
Ter gelegenheid van het 60 jarig bestaan van de sociëteit (in 1926) en de opening van het nieuwe gemeentehuis in 1928 werd door de sociëteit een tegeltableau aan de gemeentebestuur aangeboden.
In 1948 werd door de sociëteit een zitbank aangeboden aan de Valkenswaardse gemeenschap, ter gelegenheid van het gouden regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. De bank werd op koninginnedag (31 augustus) geplaatst op de Kleine Markt. Op die dag vond in Amsterdam de troonswisseling plaats tussen Wilhelmina en Juliana.
De sociëteit heeft ter herdenking van de bevrijding in 1944 enige jaren later een koperen bord laten aanbrengen op de Dommelbrug in de Luikerweg, waarvoor de sociëteit de naam Victoriabrug heeft bedacht.
5 Op weg naar het 100-jarig bestaan
"Eensgezindheid" telt in 1946 nog 32 leden. De sociëteitsleden besluiten in 1947 een naamplaquette aan te bieden voor de nieuwe Victoriebrug over de Dommel aan de Luikerweg, de weg waarover de Britse bevrijders de gemeente Valkenswaard binnengetrokken zijn. Deze plaquette wordt in 1999 door vandalen weggehaald en niet meer teruggevonden.
Een jaar daarna, in 1948, wordt het 50-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina gevierd. "Eensgezindheid" biedt de gemeenschap dan een rustbank aan in het park tegenover het gemeentehuis. Nog steeds staat deze bank op het stille deel van de Markt, nabij het Weederhuijs. Bij de herdenking van de honderdste verjaardag van de kroning van koningin Wilhelmina in 1998 is de bank verplaatst en weer in zijn oude glorie hersteld. Voorzitter Ben Mondelaers houdt dan bij de onthulling van de bank een toespraak waarbij hij de ontstaansgeschiedenis nog eens in de herinnering brengt.
In 1950 krijgt de vereniging er liefst 23 nieuwe leden bij. Deze uitbreiding is nodig omdat de belangstelling voor de wekelijkse bijeenkomsten sterk teruggeloopt. Onder de nieuwelingen bevinden zich diverse bewoners van de Oostenrijkse woningen, die gebouwd zijn aan de Merellaan. Over deze bewoners, onder wie veel medewerkers van Philips, wordt vermeld dat zij als intellectuelen van Valkenswaard vanzelfsprekend bij de sociëteit behoren. Ondanks deze forse uitbreiding blijft voorzitter Van Best echter ook in de daarop volgende jaren klagen over de geringe opkomst bij de wekelijkse avonden. Zelfs het boetestelsel, dat nog overgebleven is uit de beginjaren, baat niet meer. In 1957 wordt het dan ook maar afgeschaft. In plaats daarvan wordt de contributie in de daarop volgende jaren fors verhoogd.
Op 30 juli 1959 overlijdt Frans van Best, oud-sigarenfabrikant, die vanwege zijn vele verdiensten ereburger van de gemeente Valkenswaard is. Van Best, die 48 jaar voorzitter is geweest van "Eensgezindheid", was een krachtige persoonlijkheid, een aristocraat van de oude stempel. Hij was een trouw bezoeker van de sociëteitsavonden, nam actief deel aan de gezelschapsspelen (met name Hollands pandoeren) en gaf rond elf uur het sein te stoppen met het spel, zodat de daarop volgende tijd besteed kon worden aan het praten over de meest uiteenlopende onderwerpen. Hoewel de sociëteit toestemming had tot uiterlijk half drie 's-nachts door te gaan, nam hij zelf altijd rond één uur afscheid.
Van Best verpersoonlijkt een belangrijk deel van de Valkenswaardse geschiedenis uit de negentiende en het begin van de vorige eeuw, als Valkenswaard een kleine elite en een grote arbeidersbevolking kent. Na zijn overlijden verandert er veel in de dorpse gemeenschap die Valkenswaard tot in de jaren 50 van de vorige eeuw is geweest. Die veranderingen hebben ook hun invloed op de plaats welke "Eensgezindheid" in Valkenswaard inneemt en de betekenis van de sociëteit voor het dorp. De opvolger van Van Best wordt sigarenfabrikant Anton Kersten. Vanwege zijn drukke werkzaamheden (echter vooral ook vanwege gebrek aan belangstelling) krijgt hij drie jaar later al weer een opvolger in de persoon van Gerard van den Besselaar, de laatste voorzitter die mag gelden als traditionele representant van de vroegere notabele families in Valkenswaard.
De geest van de jaren 60 gaat echter ook aan de sociëteit niet ongemerkt voorbij. Een voorstel om de sociëteitsavonden te verplaatsen van de woensdag- naar de dinsdagavond (in verband met de vele voetbalwedstrijden op de televisie) wordt afgewezen. Ook wordt gediscussieerd over de toelating van vrouwelijke leden en zelfs komt de vraag aan de orde de vereniging maar op te heffen. "Eensgezindheid" blijft bekend staan als een vereniging van vooral oudere notabele heren, maar tegelijkertijd worden er steeds meer jongeren lid van de sociëteit, met name artsen en tandartsen. Het idee dat de sociëteit een ouderengezelschap is, wordt echter nog versterkt als in 1963 een groep nieuwkomers en jongeren een nieuwe herensociëteit opricht, Wedert genaamd.
Op 23 september 1966, de officiële datum van het eeuwfeest, is er een gezellige bijeenkomst waarop mevrouw E.van Best-Wiegersma, de weduwe van oud-voorzitter Frans van Best, een gecalligrafeerde ledenlijst aanbiedt. Omdat Valkenswaard zelf kennelijk geen geschikte gelegenheid heeft, wordt het 100-jarig bestaan feestelijk gevierd in het stijlvolle Eindhovense Hotel Cocagne. Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan in 1966 besluit "Eensgezindheid" een studie te laten uitvoeren naar de geschiedenis van de valkerij in Valkenswaard. De Eindhovense historicus dr.Jan van Oorschot verricht vervolgens gedurende vele jaren uitgebreid onderzoek naar de historische achtergrond en het verleden van de Valkenswaardse valkeniers. Acht jaar later promoveert hij en wordt zijn omvangrijke studie bekroond met de publicatie in boekvorm. Tijdens een plechtige bijeenkomst op 16 maart 1974 in de Ontmoetingskerk aan de Julianastraat wordt het boek "Vorstelijke vliegers en Valkenswaardse valkeniers" aangeboden aan het gemeentebestuur. Als dank overhandigt burgemeester mr.B.L.A.van Zwieten een valk aan de voorzitter van "Eensgezindheid", de arts A.Peters, die in 1969 Gerard van de Besselaar is opgevolgd.
6 Voorwaarts in een moderne tijd
In 1970 verlaat de sociëteit Concordia na problemen met uitbater F.van den Bos. Bellevue (het huidige Old Dutch) is het nieuwe onderkomen, maar ook hier blijft men niet lang. In 1978 volgt een verhuizing naar De Brouwketel (de huidige bodega Bora Bora), in 1980 vervolgens naar Bristol (het huidige restaurant Normandie), in 1981 naar Hotel Warande en tenslotte in 1986 naar hotel De Valk. Ook komen er nieuwe voorzitters in de personen van Hans Leenders (1977-1982) en René Jonkers (1982-1986).
Intussen verandert het karakter van de sociëteit. Niet langer zijn de wekelijkse bijeenkomsten de belangrijkste gebeurtenissen. Met enige regelmaat worden sprekers uitgenodigd en ook zijn er meer gezelligheidsbijeenkomsten met de echtgenotes. Naar de Valkenswaardse gemeenschap toe uit "Eensgezindheid" zich met minder uiterlijk vertoon dan voorheen, maar de goedgeefse traditie blijft wel enigszins gehandhaafd.
Namens de sociëteit nemen in 1974 Jef Panis en Bernard Bots (na diens overlijden in 1979, Piet Jaspers) zitting in een commissie, die tot doel heeft een stichting in het leven te roepen die in Valkenswaard moet leiden tot een oudheidkamer of een museum. In 1974 geeft "Eensgezindheid" een donatie aan harmonie UNA. In 1977 schenkt zij 1.200 gulden aan het Cultuur Historisch Museum (later Valkerij en Sigarenmakerij Museum). Ter gelegenheid van het 120-jarig bestaan in 1986 worden twee huifjes aan het museum aangeboden waarvan één huif nog gemaakt is door Karel Mollen. In 1991 geeft "Eensgezindheid" nog een bedrag aan de Heemkundekring Weerderheem, waarmee de eerste jaaruitgave ter gelegenheid van haar jubileum mede mogelijk is gemaakt.
Voorzitter Harry Baken, die eind 1991 de voorzittershamer overneemt van Joop Free, besluit de sociëteitsavond weer in te voeren; overigens niet meer wekelijks maar maandelijks. De nieuwe voorzitter, afkomstig uit een Valkenswaardse familie, voert aldus weer een traditie in bij een van de oudste verenigingen van Valkenswaard.
Het jaarprogramma krijgt een vaste structuur met lezingen over financiëel-economische thema's als "beleggen door Robeco" en de invoering van de Europese Munt, uitstapjes naar culturele hoog-tepunten als de Vermeer-tentoonstelling in het Mauritshuis in Den Haag, en bezoek aan historisch interessante steden als Gent.
De sprankelende presentatie van Cobie Baken op de wijnproefavond heeft inmiddels een vaste plek op het jaarprogramma gekregen. Daarnaast is er nog het jaarlijkse puistschieten bij het St.Catharina Gilde.
Ter gelegenheid van de viering van het 26ste lustrum in 1996 wordt in restaurant Normandie een grandioos feest georganiseerd door de lustrumcommissie onder leiding van Kas Scholte Albers. Na het gebruikerlijke aperitief volgt een meer dan voortreffelijk amusediner. Het maken van de groepsfoto's (één met en één zonder dames) is een hele klus, maar het resultaat mag er wezen. Harry Baken legt in 1996 het voorzitterschap neer en wordt opgevolgd door Ben Mondelaers.
In de daarop volgende jaren is er eenmaal per maand een borrelavond voor de heren. Op deze avonden is gemiddeld een tiental leden aanwezig en de plaats van samenkomst is meestal café Le Troubadour aan de Markt nr. 35. De activiteiten van de sociëteit worden zoals gebruikelijk in hotel De Valk gehouden. Bij deze bijeenkomsten zijn de dames altijd van harte welkom en eens per jaar worden sociëteit Wedert en Probus Valkenswaard uitgenodigd.
Elk jaar ligt het raamwerk van het programma min of meer vast. In januari vindt een Nieuwjaarsreceptie plaats in Le Troubadour. In februari gaat de aandacht uit naar een cultureel onderwerp, met onder andere lezingen over "De ramen van Chagal" door de heer Smeenk, "Symbolisme in de zeventiende eeuw" door mevrouw Chabon en "Is het nu Kunst of is het nu Kitsch" door de heer Westerhuis van veilinghuis Sotheby's uit Amsterdam. De kerkelijke kunstcollectie van Museum Van Gerwen-Lemmens in Valkenswaard krijgt ook een plaats op de agenda.
Verder worden door de eigen leden verscheidene lezingen gegeven, onder andere over arbeidswetgeving, erfrecht, rugklachten, het nieuwe belastingstelstel 2001 en moderne architectuur. Gastsprekers houden causerieën over genealogie, implantaten ter vervanging van versleten gewrichten, de millenniumproblematiek en over de geschiedenis en toekomst van de compactdisc.
Voor de jaarlijkse kienavond loopt de belangstelling dermate terug dat dit evenement in 1997 voor de laatste maal plaatsvindt. De wijnproeverijen daarentegen worden druk bezocht. Italiaanse en Chileense wijnen worden door Coby Baken zeer kleurrijk belicht en de heer Cuppers uit Budel verrijkt ieders kennis met wijnen uit de Bordeauxstreek.
De Portugese ambassade is behulpzaam bij een proeverij van portwijnen.
Het absolute hoogtepunt van ieder jaar is ongetwijfeld een culturele uitstap naar een bezienswaardige stad. Leiden, Schoonhoven, Gouda, Brugge, Maastricht en Rotterdam worden door de sociëteit bezocht. De organisatoren, Michel de Koning en Ben Mondelaers, weten reeds een aantal jaren een goede mix te vinden van culturele en culinaire geneugten.
7 De sociëteit in het derde millennium
Ter gelegenheid van de overgang van het tweede naar het derde millennium vindt in restaurant Normandie een millenniumdiner plaats, speciaal georganiseerd voor de sociëteit. Een groot aantal leden met hun dames geniet van het "mooie" eten en drinken en wenst elkaar een gelukkig millennium toe. Door de opkomst van de golfsport meent het bestuur van de sociëteit dat het niet langer kan achterblijven en organiseert jaarlijks een golfwedstrijd.
De jaarlijkse Algemene Ledenvergadering in december is telkens weer een studentikoos gebeuren. Het bestuur verstout zich om het lidmaatschap van vrouwen aan de orde te stellen. Dit wordt echter door de ledenvergadering als niet opportuun afgedaan.
In 2001 viert de sociëteit haar 135-jarig bestaan in restaurant De Treeswijkhoeve te Waalre. Ter gelegenheid hiervan wordt een sociëteitsboek uitgegeven. Op 23 september 2001 telt de sociëteit Eensgezindheid 55 leden, waarvan de persoonsgegevens in een sociëteitsboek zijn opgenomen.
De jaren tussen de 135e en de 140e verjaardag van de Sociëteit kenmerken zich enerzijds door rust, bezinning op het bestaansrecht en anderzijds door een scala aan activiteiten. Het zittende bestuur neemt in deze periode het initiatief om een enquête te houden onder de leden om te bekijken of georganiseerde activiteiten en het verwachtingspatroon van de leden nog wel op elkaar zijn afgestemd. Gelukkig blijkt dat het geval te zijn zonder dat er nu ook echt sprake is van een grotere belangstelling voor de diverse activiteiten die gaandeweg worden georganiseerd. Kortom de Sociëteit leeft maar heeft dat niet altijd in de gaten.
Een terugblik op deze laatste periode laat zien dat er een groot aantal nieuwe initiatieven wordt opgestart, die qua waardering stuk voor stuk hoog scoren bij de deelnemers. Vermeldenswaardig zijn: de stedentrip naar Rotterdam in 2001, waarbij de nadruk ligt op de architectuur in deze havenstad, en het 27e lustrum op zaterdag 22 september 2001 dat wordt opgeluisterd door een concert van het Valkenswaards kamerkoor in de Ontmoetingskerk. Na afloop is er een gezellige champagne borrel samen met de gasten van de Sociëteit te weten wethouder Claassen,
leden van de bevriende sociëteit Wedert, leden van Probus Valkenswaard en leden van het kerkbestuur. Daarna wordt in besloten kring in restaurant De Treeswijkhoeve het lustrumfeest tot in de kleine uurtjes voortgezet.
In 2003 wordt onder andere een bezoek gebracht aan de Generaal Majoor de Ruyter van Stevenickkazerne te Oirschot. In de klein kaliber simulator hebben diverse leden blijk gegeven van het feit dat ze op het juiste moment nog een vaste hand hebben. In november 2003 is burgemeester Haas te gast om zijn visie te geven op het geïntroduceerde duale stelsel in de gemeentepolitiek. Zijn voordracht vindt plaats tijdens een uitstekend diner in restaurant d’Oliveira aan de Statie.
Het 28e lustrum wordt op zaterdag 23 september 2006 wederom in de “De Treeswijkhoeve” gevierd. Ook deze avond staat culinair weer op hoog niveau en is uitermate gezellig. Het feest wordt opgeluisterd door De Theatergroep Valkenswaard, die met het aanbieden van het nieuwe sociëteitslied op CD een muzikale verrassing in petto heeft.
Gedurende de afgelopen periode van 5 jaar hebben uiteraard weer vele lezingen en bezoeken plaatsgevonden. In het bijzonder het initiatief om leden de gelegenheid te bieden in een lezing iets te vertellen over hun beroep is in alle gevallen goed ontvangen. Deze opzet levert zonder meer een bijdrage aan het bestaansrecht van de Sociëteit.
De volgende personen mogen in dit overzicht niet ongenoemd blijven, in 2001 overlijden oud-voorzitter Harry Baken en oud burgemeester van Valkenswaard Jaap Bartels, Gies Giesberts ontvalt de Sociëteit in 2002, en in 2003 overlijdt René Jonkers die in het begin van de jaren tachtig voorzitter van de Sociëteit is geweest. Er zijn ook plezierige gebeurtenissen, zo wordt Peter Bots in februari 2005 benoemd tot erelid van de Sociëteit. Helaas heeft Peter Bots slechts kort van deze eretitel kunnen genieten, Peter Bots overlijdt in november 2006 op de gezegende leeftijd van 93 jaar.
Naast het vertrek van een aantal leden kan de Sociëteit ook enkele nieuwe leden welkom heten. Het ledenaantal blijft gedurende de afgelopen periode vrijwel constant en schommelt tussen de 50 en 55 leden. Ook na 140 jaar is er maar één conclusie mogelijk, de Sociëteit leeft maar doet dat op haar eigen manier. Er zal ongetwijfeld nog heel wat aan de rijke historie worden toegevoegd.
8 Het tweede decennium van de 21 eeuw
Ook in het tweede decennium van de eenentwintigste eeuw floreert het sociëteitsleven binnen de vereniging. De Kunstkeuken, gevestigd in het oude gemeentehuis aan de Markt, ontwikkelt zich in deze periode meer en meer als het thuishonk.
De jaarprogramma’s van deze jaren kenmerken zich door een rijke afwisseling aan thema’s. Een greep uit de onderwerpen die in deze jaren de revue passeren levert onder meer een lezing op over de botsing tussen rechtmatigheid en rechtvaardigheid, een overzicht van de geschiedenis der sigarenproductie in deze contreien, met aandacht voor sociale en maatschappelijke ontwikkeling van Valkenswaard, de architectuurgeschiedenis van Valkenswaard, een avond over het (al of niet planbare) levenseinde, beleggen in vastgoed en nog veel meer.
Ook zijn er politieke avonden, waarin de leden hun eigen inzichten in de lokale of nationale politiek met elkaar (soms op het scherp van de snede) bespreken. De notarissen in onze gelederen beleggen een avond die het jaarverslag haalt als “een intensief gesprek over het veel voorkomend probleem van een goed huwelijk, goed bedrijf, vreemdgaan, geen goed huwelijk meer, bedrijf in de problemen, etc. etc.” Over de vraag in hoeverre dit uit het leven van de betreffende notarissen dan wel andere leden is gegrepen, laat het jaarverslag zich niet uit… Verder wordt er een gezamenlijk bezoek gebracht aan een uitvoering in de Hofnar van Friends in Harmony door de Dommelse harmonie Dommelecho.
Bij dit alles komt de statutaire doelstelling van de vereniging (“De Sociëteit heeft als doel het sociëteitsleven te Valkenswaard in stand te houden en te bevorderen”) ruimschoots aan bod. De bijeenkomsten zijn behalve leerzaam en uitdagend ook zonder uitzondering bijzonder gezellig.
Een terugkerend thema (met name bij de rondvraag van de jaarlijkse ledenvergaderingen) is of de sociëteit ook opengesteld moet worden voor vrouwelijke leden. Een interessante vraag, die echter nimmer met veel diepgang wordt besproken. Het lijkt eerder een periodieke folkloristische vingeroefening. En overigens is er in de statuten van de vereniging geen enkele grondslag te vinden voor de stelling dat wij een heren- (of ‘heeren’-) sociëteit zouden zijn. Wie weet wat de toekomst op dit punt brengt.
Er vindt ook een aantal zeer goed gewaardeerde en interessante bedrijfsbezoeken plaats, zoals aan de fabriek van Brabantia in Overpelt (2018) en de enorme Sabic-plant in Geleen. Net als telkens bij de georganiseerde lezingen blijkt ook bij deze bedrijfsbezoeken de brede oriëntatie en de grote belangstelling onder de leden. Er worden steevast zeer veel en zeer scherpe vragen gesteld, die er toe bijdragen dat deze bedrijfsbezoeken niet alleen de onderlinge band verder verstevigen, maar ook de kennis en ontwikkeling van eenieder wordt uitgebreid.
Er zijn in deze periode bestuursretraites, onder meer naar Maastricht (2013, dit staat in het jaarverslag beschreven als ‘zeer geestverruimend’) en naar Heidelberg (2019), waarbij ook het hoofdkantoor van SAP in Walldorf wordt bezocht, de werkgever van voorzitter Emiel van Schaik.
Niet onvermeld mag blijven dat er ook een portproeverij plaatsvindt evenals meerdere wijnproeverijen onder de enthousiaste begeleiding van onze lokale coryfee Coby Baken. Er wordt op diverse plaatsen gezamenlijk gedineerd, zoals bij de Kunstkeuken, DOEN, Sirtaki, Vida Pura (een ‘diner experimental’ waarbij de reuk- en smaakpapillen op de proef gesteld worden; kun je ruiken en proeven welke ingrediënten verstopt zijn in de voorgeschotelde gerechten?) maar ook bij De Zwaan in Borkel, Lugar in Waalre en De Scheuter in Leende.
De Diesvieringen worden ook in dit decennium steeds op feestelijke wijze georganiseerd. We zijn daarvoor onder meer te gast bij Restaurant Vandijck in Riethoven, het Koetsenmuseum van de familie Van den Heuvel, de Kunstkeuken, De Treeswijkhoeve in Waalre en Restaurant Vangaelen in Heeze.
Het 150 jarig bestaan (2016)
Een hoogtepunt in het lange leven van de sociëteit is het 150 jarig bestaan op 23 september 2016. De oorspronkelijke ambitie van een aantal leden om deze mijlpaal gezamenlijk te vieren middels een meerdaagse buitenlandse trip (waarbij onder meer wordt gedacht aan een verblijf op een kasteel in de Schotse hooglanden) blijkt bij peiling toch wat te ambitieus voor velen. Het wordt een tweedaags evenement, niet minder spetterend maar wel dichter bij huis. Op vrijdag 23 september wordt er na een feestelijke opening op het zonovergoten terras van de Kunstkeuken gezamenlijk gewandeld naar Sapor Smaakpaviljoen aan de Hoeve. Daar wordt met veel enthousiasme, ondersteund door een ruimschoots toereikende hoeveelheid wijn, met vereende inspanningen een smakelijke en voedzame maaltijd op tafel gebracht. Niet alles is sterwaardig, maar het totale resultaat mag er zeker zijn. Een groot deel van de leden wandelt midden in de nacht weer te voet terug naar huis. Bij enkelen is de routeoriëntatie op dit uur van de nacht niet meer geheel op orde, maar zoals het onze sociëteit betaamt, worden ook zij veilig thuis afgezet. De volgende dag worden de festiviteiten voortgezet met een galadiner bij Villa des Beaux Arts in Heeze. De beeldentuin vormt het decor voor een heerlijk aperitief, begeleid door de zoetgevooisde zang van de beeldschone zangeres. Een statiefoto mag niet ontbreken. Die wordt dan ook gemaakt, op het bordes van de galerie. Zo stralend kan een sociëteit van 150 jaar oud er uit zien! Daarna wordt er in een sfeervolle ingerichte zaal een prachtig diner geserveerd. Daarbij laten de heren Rosendaal en Huyskens in twee mooie voordrachten ieder op eigen wijze hun licht schijnen op het rijke verleden, het heden en de uitdagende toekomst van de Sociëteit. Daarna barst het feest echt los. De band krijgt het gezelschap al binnen enkele minuten massaal op de dansvloer, en daar is men vervolgens niet meer weg te krijgen. Het is nog lang onrustig in Heeze. We mogen vaststellen dat het 150-jarig bestaan van Eensgezindheid op passende wijze is gevierd.
In 2019 vindt de Diesviering plaats in de Kunstkeuken, waarbij er op alle verdiepingen activiteiten plaatsvinden. Er is een masterclass over Rembrandt op de begane grond, een lezing over de bevrijding van Valkenswaard in 1944 op de eerste verdieping, en een djembe-workshop op zolder, waar de leden met hun partners hun ritmegevoel en slagwerkvaardigheden kunnen bijslijpen.
In dit eerste decennium zijn er ook weer de nodige wisselingen in het ledenbestand, waarbij dit na een terugval in de eerste jaren weer oploopt tot boven de veertig leden. In deze periode ontvalt ons de heer Scholte Albers, die overlijdt in 2016.
9 Covid!
De jaren twintig zijn net begonnen als in februari 2020 het coronavirus SARS (severe acute respiratory syndrome)-CoV (coronavirus)-2 de wereld hardhandig tot stilstand brengt. De gevolgen zijn enorm. Wereldwijd worstelen overheden met de vraag hoe het virus moet worden ingetoomd en aangepakt. Samenlevingen gaan ‘op slot’. Mensen zijn ineens een mogelijke bron van besmetting voor anderen. Anderhalve meter is het toverwoord. Dichter mag je een ander niet naderen. Mondkapjes (zodra ze althans beschikbaar zijn) gaan het straatbeeld bepalen.
De sociëteit laat zich niet tot stilstand brengen. Met inventiviteit en gezamenlijke inspanningen wordt het jaarprogramma vanaf maart 2020 omgesmolten tot een digitaal jaarprogramma. SE goes digital! En dan blijkt dat onze leden ook deze uitdaging aankunnen. In 2020 vinden alle geplande tien bijeenkomsten doorgang, waarvan er 7 virtueel worden gehouden. Er zijn boeiende online lezingen, onder meer over de transformatie van de Antoniuskerk tot luxe appartementen, de gedeelde modeltreinhobby van enkele leden, de geschiedenis van de familie Luijbregts, de energietransitie. Uiteraard worden we door de in onze vereniging beschikbare experts ook bijgepraat over de cijfermatige achtergronden van de pandemie. Ook is er een inleiding over de communicatie en huisstijl van de sociëteit, die een grote opknapbeurt ondergaat.
Gezamenlijk maken we van de nood een deugd. Ook de Dies wordt dit jaar virtueel gevierd. Voor onze beeldschermen heffen we gezamenlijk het glas op het welzijn van onze vereniging. Ook deze uitdaging kan de 154-jarige sociëteit aan!
Ook een groot deel van 2021 wordt beheerst door Covid. De nieuwjaarsreceptie vindt online plaats, met een veelzijdige quiz, die de leden en hun partners toetst op kennis, creativiteit en snelheid. De winnaars mogen zich naast een welverdiende waardecheque ook gelukkig prijzen met wat zendtijd om hun persoonlijke nieuwjaarsgedachten aan de andere leden over te brengen. En na de nieuwjaarsboodschap van voorzitter Emiel van Schaik luiden we gezamenlijk het nieuwe sociëteitsjaar in.
De overheid voert vanaf mei 2021 versoepelingen in. Eind mei kunnen we daardoor weer een gezamenlijke wandeling door Valkenswaard maken. Het voelt voor velen als een bevrijding. Dat geldt ook voor zeer geslaagde bedrijfsbezoeken bij Brameda (juli 2021) en woningcorporatie Trudo in Eindhoven (oktober 2021).
In september 2021 kan het 31e lustrum van onze sociëteit gelukkig zonder corona-beperkingen gevierd worden. De 155e verjaardag vindt plaats in stralende omstandigheden en wordt gevierd in het hippisch complex van Boyd Exell in Borkel en Schaft. Als geschenk aan de gemeenschap wordt gekozen voor een bijdrage aan de Stichting Leergeld. Deze stichting stelt jongeren van 4 tot en met 18 jaar in staat om een culturele voorstelling in Theater De Hofnar te bezoeken.
Maar als de besmettingen na de zomer weer oplopen, volgt er in november 2021 een avondklok en in december 2021 een ‘harde lockdown’ in verband met de snel om zich heen grijpende omikronvariant van het virus.
De coronamaatregelen leiden tot grote maatschappelijke verdeeldheid. De sociëteit is daar niet immuun voor. De meningen over het virus en de juiste manier om daarmee om te gaan, zijn sterk verdeeld. Voor het bestuur is het aanleiding om in februari 2022 een avond te organiseren waarbij de leden hierover van gedachten kunnen wisselen. In de uitnodiging wijst het bestuur erop dat een thema-avond over dit onderwerp in deze tijd niet zonder risico’s is, zelfs niet voor een gezelschap met de naam Eensgezindheid. “We vertrouwen erop dat wij er gezamenlijk een zinvolle en leerzame avond van kunnen maken. De doelstelling is niet om tot een eensgezinde opvatting of tot één unaniem standpunt te komen. Wel om met elkaar een open gesprek te voeren, waarbij ieder bereid is om de eigen mening met argumenten te onderbouwen én met een open oor naar de argumenten van de ander te luisteren.”
Het wordt een waardevolle avond. De verschillen van inzicht worden niet overbrugd maar alle aanwezigen zijn bereid naar elkaars standpunt te luisteren en er is een gevoel van verbondenheid.
Intussen werkt het bestuur aan een oriëntatie op de toekomst van de sociëteit. Hoe gaan we in deze uitdagende tijd mee met maatschappelijke ontwikkelingen zonder alle tradities van de sociëteit overboord te zetten? Wat is onze gewenste omvang? Hoe realiseren we meer diversiteit (zoals in het beroepenveld)? Hoe maken we van de sociëteit een nog actievere vereniging? Willen we een sociaal-maatschappelijk doel nastreven?
Veel leden bezoeken de bijeenkomsten frequent, maar er zijn ook leden die veel minder zichtbaar zijn. Waardoor komt dat? Hoe kunnen we deze leden beter bereiken? We zien hier een verantwoordelijkheid aan twee kanten. Het bestuur moet daar oog voor hebben en mensen op tijd aanspreken. Anderzijds ligt er ook een eigen verantwoordelijkheid bij het lid. Als uitvloeisel van deze oriëntatie zoekt het bestuur individueel contact met alle leden. Dat wordt gewaardeerd.
Er worden in de jaren vanaf 2018 meerdere enquetes gehouden om de waardering van de leden van de georganiseerde bijeenkomsten te peilen. De waardering blijkt steevast hoog te zijn. De enquetes geven ook meer inzicht in de wensen van leden over de invulling van de bijeenkomsten. Zo blijkt dat niet aan elke bijeenkomst een thema hoeft te worden gekoppeld. Een gezamenlijk maaltijd, of een borrelavond, het kan een uitstekende invulling van een societeitsavond zijn. Hier wordt in het programma meer ruimte voor gemaakt.
Post-covid
In het voorjaar van 2022 lijkt Covid onder controle en gaandeweg worden alle maatregelen opgeheven. Het societeitsleven kan weer als vanouds worden hervat. De geboden ruimte wordt dankbaar benut, onder meer met enkele lezingen in de Kunstkeuken, een gezamenlijke wandeling om (en over) het complex van de Eindhovensche Golf, een indrukwekkend bedrijfsbezoek aan het prachtige nieuwe gebouw van Brabantia aan de Leenderweg en een bezoek aan de Valkenswaardse Brandweer, met een bezichtiging van de oude brandweertoren (de Rode Haen).
Wandelen over de Eindhovensche Golf is één ding, maar het smaakt naar meer. In april 2023 vindt het Soos Golf Event plaats. Een ander absoluut hoogtepunt in 2023 is het bezoek aan de expositie Reflecties van geloof, van ons lid Harry Verhoeven in de Sint-Jan in Den Bosch. Er zijn ook zeer geslaagde bedrijfsbezoeken aan HDM van Kees Tempelaars in Peer en aan Beeks Zien en Horen, van Kees Beeks in Dommelen.
Met het einde van 2023 in zicht kunnen we constateren dat de Sociëteit springlevend is en met ruim veertig enthousiaste leden klaar voor de toekomst.
Eind november 2023 overlijdt na een kort ziekbed en na een lidmaatschap van 47 jaar ons oudste lid, Dick Visser, op 80-jarige leeftijd.
Historisch overzicht van geschenken door de Sociëteit
Hieronder volgt een overzicht van de aangeboden ‘topics’ door Societeit Eensgezindheid.
Dit ter inspiratie voor mogelijk toekomstige acties op dit gebied, maar ook in relatie tot het historisch overzicht op de website.